Bronisław Rutkowski 1955-1964
27 II 1898 Komaje (Wileńszczyzna), †1 VI 1964 Lipsk
Rektor PWSM (1955-64). Organista, pedagog, krytyk, publicysta i działacz muzyczny.
Studia muzyczne odbył w Petersburgu u J. Handschina, W. Kalafatiego i J. Vitolsa, następnie studiował polonistykę na Uniwersytecie Wileńskim. Był uczniem M. Surzyńskiego w Konserwatorium Warszawskim, L. Vierne’a w Schola Cantorum w Paryżu, a także studentem paryskiej Sorbony. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej, został odznaczony Krzyżem Virtuti Militarii V kl. (1921). Pracę pedagogiczną zainicjował w okresie międzywojennym, prowadząc zajęcia w ramach kursu wyższego Konserwatorium w Warszawie, gdzie do jego studentów zaliczali się m.in.: J. Chwedczuk, S. Możdżonek, F. Rączkowski. Już wówczas rozpoczęła się współpraca Rutkowskiego z Polskim Radiem, która rozwinęła się w pełni w okresie powojennym. Był założycielem i prezesem Stowarzyszenia Miłośników Muzyki Dawnej, a także Muzycznego Ogniska Wakacyjnego Liceum Krzemienieckiego. Jako propagator muzyki rodzimej powołał do życia Towarzystwo Wydawnicze Muzyki Polskiej. Już wówczas akcentował rolę „posługi liturgicznej” dla kształcenia adeptów swej specjalności, pełniąc przez szereg lat funkcję organisty Archikatedry św. Jana w Warszawie.
W okresie okupacji prowadził Sekcję Muzyczną przy Wydziale Propagandy Komendy Głównej Armii Krajowej. Po wojnie osiadł w Krakowie, gdzie w 1946 rozpoczął działalność pedagogiczną w PWSM. Jego najwybitniejszymi studentami byli: J. Jargoń, J. Grubich, G. Mryka oraz J. Serafin. Z racji swej działalności na rzecz muzyki organowej określany był „polskim Albertem Schweitzerem” (M. Wallek-Walewski). Do dnia dzisiejszego uchodzi bezspornie za „Ojca nowoczesnej polskiej organistyki”, która – pojmowana jako sztuka wykonawcza – wcześniej praktycznie nie istniała. W wielu wypowiedziach ubolewał, iż (nawet w okresie powojennym) muzyka dawna postrzegana była przede wszystkim jako ćwiczebna i że odmawiano jej walorów artystycznych jako – rzekomo – nieatrakcyjnej od strony wyrazowej: przyczynił się tym samym w znacznym stopniu do renesansu muzyki barokowej w czasach obecnych. Według jego słów „muzyka kościelna [pozostawała w Polsce] synonimem złego stylu, nieuctwa i amatorstwa”; walcząc z tym stanem przeciwstawiał mu sytuację na Zachodzie, znacznie bardziej optymistyczną, podbudowaną wielowiekową tradycją.
Był niestrudzonym animatorem życia muzycznego – jako publicysta i redaktor naczelny „Ruchu Muzycznego” oraz autor niezliczonych audycji radiowych. Podczas jego kadencji uczelnia została zreorganizowana: powołano do życia siedem katedr, w tym Międzyuczelnianą Katedrę Organów (o zasięgu ogólnopolskim), której kierownikiem został Bronisław Rutkowski. Ustawa z roku 1962 zrównała PWSM z innymi wyższymi szkołami nieartystycznymi, nadając jej pełnię praw akademickich, co Rektor podkreślał wielokrotnie w swych wystąpieniach z okazji jubileuszu 75-lecia Uczelni. Niespodziewana śmierć w dramatycznych okolicznościach (1 czerwca 1964 w kościele św. Tomasza w Lipsku, podczas prób w ramach Konkursu Bachowskiego, niemal u grobu Lipskiego Kantora) przerwała nagle jego tytaniczną pracę na rzecz polskiej organistyki, krakowskiej uczelni oraz środowiska artystycznego kraju. S. Kisielewski pisał: „Znałem Go trzydzieści sześć lat – przeszło jedną trzecią stulecia i zawsze wszystko co robił wydawało mi się normalne, proste, oczywiste. Dopiero gdy umarł, zrozumiałem nagle jaka ogromna luka powstanie przez tę śmierć w naszym życiu muzycznym, jak niezwykłą ilość pracy, energii, pomysłowości wkładał w różne dziedziny tego życia, ile zawdzięcza mu kultura muzyczna naszego czasu i nie tylko muzyczna: Kultura polska w ogóle”.
Za swoją działalność został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1958) oraz Nagrodą Artystyczną m. Krakowa (1960).
Dariusz Bąkowski-Kois