Muzyka organowa XVI-XVIII wieku w źródłach rękopiśmiennych z terenów Rzeczpospolitej i Śląska – edycje naukowe (2025)
W wyniku rozstrzygnięcia konkursu na realizację projektów w ramach programu pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” ogłoszonego komunikatem Ministra Edukacji i Nauki z dnia 11 maja 2022 r. o ustanowieniu programu i naborze wniosków wraz z ogłoszonymi zmianami, na podstawie art. 376 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2024 r. poz. 1571, z późn. zm.), wniosek złożony przez Akademię Muzyczną im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie został zakwalifikowany do finansowania, uzyskując wysoką pozycję na liście rankingowej.
Wnioskodawcą i kierownikiem projektu nr rejestracyjny NPRH/DN/SP/0143/2024/14 pt.: „Muzyka organowa XVI–XVIII wieku w źródłach rękopiśmiennych z terenów Rzeczpospolitej i Śląska – edycje naukowe” jest prof. dr hab. Marcin Szelest z Katedry Organów.
Projekt finansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Nauki w ramach programu pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki”, w wysokości 1.500 000,00 złotych.
Projekt obejmuje przygotowanie i publikację edycji naukowych dziesięciu rękopisów muzyki organowej, powstałych w XVI-XVIII wieku na terenach Rzeczpospolitej i Śląska:
- Tabulatura gdańska (ok. 1570–1590), ed. Marcin Szelest
- Tabulatura z kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu (ok. 1570?), ed. Artur Szczerbinin
- Tabulatura łowicka (ok. 1580?), ed. Marcin Szelest
- Tabulatura warmińska (ok. 1585), ed. Artur Szczerbinin
- Tabulatura z kościoła św. Krzysztofa we Wrocławiu (ok. 1600–1625), ed. Tomasz Jeż
- Rękopis organowy z kolegium jezuickiego w Krożach (1618), ed. Marcin Szelest
- Tabulatura ze Wschowy (ok. 1630?), ed. Sonia Rzepka
- Tabulatura Bernharda Beyera (1653), ed. Katarzyna Spurgjasz
- Rękopis organowy z Biblioteki Diecezjalnej w Sandomierzu (przełom XVII i XVIII w.?), ed. Piotr Michalik
- Rękopis organowy z opactwa sióstr benedyktynek w Przemyślu (1. poł. XVIII w.), ed. Piotr Michalik
Rękopisy te, dotychczas niewydane w postaci edycji naukowych, a w większości w żadnej postaci, stanowią reprezentatywny przekrój źródeł do muzyki organowej na terenach dawnej Rzeczpospolitej i Śląska, ściśle z nią powiązanego pod względem repertuaru i praktyki muzycznej. Niektóre z nich dopiero od niedawna dostępne są do badań. Łącznie ukazują bogactwo repertuaru, prądów stylistycznych i praktyk kompozytorskich, wykonawczych oraz liturgicznych na przestrzeni ok. dwóch stuleci. Udostępnienie ich w edycjach naukowych pozwoli znacznie wzbogacić stan wiedzy na temat muzyki organowej w dawnej Polsce i przyczyni się w przyszłości do umożliwienia jej kompleksowych badań, które obecnie są znacząco utrudnione, ponieważ duża część źródeł, zapisanych przy pomocy dawnych, nieużywanych dziś sposobów notacji, pozostaje nieopublikowana. Wydanie planowanych edycji przyczyni się też do włączenia tych badań w obieg międzynarodowy, w którym polska muzyka organowa jest niewystarczająco reprezentowana. Realizacja projektu posłuży też do rozwoju młodej kadry naukowej i zdobycia przez nią doświadczeń edytorskich.
Edycja dotyczy reprezentatywnego korpusu źródeł do muzyki organowej na terenach Rzeczpospolitej i Śląska w XVI-XVIII wieku, dokumentuje zatem ważny prąd ówczesnej kultury muzycznej, będącej istotną częścią polskiego dziedzictwa kulturowego. Jego realizacja zakłada przeprowadzenie drobiazgowych badań nad wybranymi do edycji rękopisami, co będzie stanowić istotny wkład w niewystarczający obecnie stan wiedzy na temat repertuaru organowego w dawnej Polsce. Publikacja edycji otworzy szerokie pole do dalszych badań nad muzyką organową w Polsce, również w aspekcie międzynarodowym (wszystkie publikacje będą w pełni dwujęzyczne – w języku polskim i angielskim). Badania nad wybranymi rękopisami wzbogacą również wiedzę na temat funkcjonowania ośrodków muzycznych, relacji między repertuarem organowym a wokalnym i wokalno-instrumentalnym (również w zakresie technik intawolacji), powstawania rękopisów muzycznych, dyspersji repertuaru i powiązań stylistycznych między różnymi ośrodkami Polski i Europy Środkowej. Wyniki tych badań będą również przydatne w dydaktyce akademickiej, zarówno uniwersyteckiej (nauki o sztuce), jak i w uczelniach muzycznych (instrumentaliści – organiści i klawesyniści).
Zespół badawczy tworzą specjaliści z dużym doświadczeniem w zakresie edycji źródeł muzycznych (w tym w szczególności zawierających muzykę na instrumenty klawiszowe i zapisanych przy pomocy właściwych dla tych instrumentów notacji muzycznych) oraz młodzi naukowcy, których zainteresowania badawcze koncentrują się wokół muzyki organowej w Polsce i Europie Środkowej i/lub kultury muzycznej w poszczególnych ośrodkach, a którzy zdobędą doświadczenie w pracy edytorskiej i w przyszłości zasilą wciąż nieliczną w Polsce grupę specjalistów w tym zakresie.
Zwieńczeniem projektu będzie wydanie dziesięciu publikacji zawierających edycje naukowe (źródłowo-krytyczne) poszczególnych rękopisów. Będą one obejmować w każdym przypadku obszerny wstęp monograficzny, zasady edycji, inwentarz źródła, ilustracje, edycję nut i tekstów źródłowych, komentarz rewizyjny oraz bibliografię. Wszystkie teksty będą w języku polskim i angielskim, a teksty źródłowe w języku oryginalnym oraz w tłumaczeniu na język polski (jeśli nie jest językiem oryginalnym) i angielski. Edycje zostaną opublikowane w serii Fontes Musicae in Polonia (seria C). Każda publikacja zostanie wydana w wersji drukowanej w nakładzie 50 egzemplarzy oraz w wersji PDF dostępnej on-line do darmowego pobrania z witryny www.fontesmusicae.pl.