Historia
Budynek, który możemy obecnie podziwiać przy ulicy Przemyskiej 3 w Krakowie, przeszedł w 2008 roku remont kapitalny. Było to przedsięwzięcie wymagające dużych nakładów finansowych, ale też wyjaśnienia i uporządkowania stanu prawnego nieruchomości. Dlaczego nad drzwiami umieszczono napis Żydowski Dom Akademicki? Po co przewodnicy po Krakowie przyprowadzają tu turystów? Takie i inne pytania zadają studenci i goście Domu Studenckiego, dlatego uważam, że warto poznać historię tego obiektu. Dom wzniesiono w latach 1924-1926 z inicjatywy krakowskiego oddziału Stowarzyszenia B’nei B’rith – „Solidarność” oraz Zrzeszenia Żydowskich Studentów Uniwersytetu Jagiellońskiego „Ognisko”. Fundusze na jego budowę pochodziły z UJ i ze składek krakowskich Żydów. Autorem projektu gmachu był architekt Adolf Siódmak, a autorem projektu wystroju wnętrz oraz kierownikiem prac budowlanych i wykończeniowych był architekt Tobiasz Wexner. Budynek powstał stylu modernistycznym z cechami modnego wówczas klasycyzmu. Miał trzy piętra, wysoki parter i piwnice. Zbudowany został na rzucie litery U. Piętro pierwsze jest znacząco wyższe od pozostałych ze względu na znajdującą się tu reprezentacyjną salę koncertowo-wystawienniczą. Placówka stała się szybko znaczącym ośrodkiem życia kulturalnego społeczności żydowskiej w Krakowie. W latach trzydziestych XX wieku odbywały się tu pokazy prac członków Stowarzyszenia Żydowskich Artystów Malarzy i Rzeźbiarzy. Swoje wystawy mieli tu Szymon Muller, Artur Markowicz, Jakub Glasner, Leon Lewkowicz, Abraham Neuman, Antoni Soldinger, Henryk Hochman i Wilhelm Grunberg.
Życie studenckie rozwijało się aż do tragicznych wydarzeń 1939 roku. Niemcy po wkroczeniu do Krakowa wybrali budowle reprezentacyjne na siedziby swoich władz, a budynki żydowskie burzyli, dewastowali lub przeznaczali na potrzeby wojska. W Żydowskim Domu Akademickim urządzili hotel dla żołnierzy. Budynek niszczał, ale nie został zburzony, co pozwoliło na otwarcie w nim po zakończeniu wojny szkoły podstawowej „Tarbut” dla ocalałych z holocaustu dzieci żydowskich. Budynkiem administrowało Stowarzyszenie Młodzieży Żydowskiej UJ, a następnie decyzją Senatu UJ został on przejęty przez Uniwersytet. Potem budynek przekazywany był z rąk do rąk.
W 1954 roku Ekspozytura Zarządu Ośrodków Akademickich w Krakowie przekazała budynek Wyższej Szkole Ekonomicznej w Krakowie. W 1957 roku decyzją Ministra Szkolnictwa Wyższego Wyższa Szkoła Ekonomiczna w Krakowie przekazała Dom Studencki Wyższej Szkole Wychowania Fizycznego w Krakowie. W 1982 roku decyzją Ministra Szkolnictwa Wyższego Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego przekazała Dom Studencki Akademii Muzycznej w Krakowie.
Od 1989 roku przy Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji działała Komisja Regulacyjna do Spraw Gmin Wyznaniowych Żydowskich. W pracach Komisji przez 6 lat brał udział Kanclerz Akademii Muzycznej inż. Krzysztof Rymarczyk. Decyzją Komisji Żydowski Dom Akademicki miał wrócić w zarząd Gminy Żydowskiej w Krakowie. Gmina Żydowska przyjęła ekwiwalent w postaci działek należących do Gminy Kraków i własność do nieruchomości została przekazana Akademii Muzycznej w Krakowie.
W 2008 roku przeprowadzono wspomniany już remont kapitalny, który znacząco podniósł komfort mieszkania. Wymieniono konstrukcję dachu i pokrycie, nadbudowano klatkę schodową i korytarz na czwartym piętrze. Wykonano wentylację grawitacyjną do wszystkich pomieszczeń. Wymieniono stolarkę okienną i drzwiową. Dostosowano budynek do potrzeb osób niepełnosprawnych (przeznaczono dla nich dwa dwuosobowe pokoje mieszkalne z łazienką i wyposażeniem), zamontowano windę osobową i platformę schodową. Zlikwidowano wspólne dla pięter łazienki i kuchnie, obecnie każdy pokój ma aneks kuchenny i łazienkę. Wydzielono pokoje dwu i jednoosobowe. Wymieniono wszystkie instalacje, zamontowano liczniki wody i energii, wykonano instalację przeciwpożarową, telefoniczną i internetową dla każdego pokoju. Zaprojektowano wnętrza pokoi, zakupiono meble i wyposażenie. Pomieszczenia w piwnicach, w których była świetlica i magazyny, dostosowano do potrzeb Katedry Muzyki Współczesnej, Jazzu i Perkusji oraz sal ćwiczeniowych. Na dziedzińcu zlikwidowano znajdującą się w centralnej części altanę śmietnikową, którą wykonano w pomieszczeniu dawnej wymiennikowni, położono kostkę, zasadzono tuje i ustawiono ławki. Co ciekawe wtedy Inspektor Nadzoru inż. Marian Grucel odkrył napis nad wejściem „Żydowski Dom Akademicki”. Został on wcześniej zatynkowany i dopiero 50 lat po wojnie ujrzał światło dzienne. W przewodnikach po Krakowie pojawiły się wzmianki o żydowskich budynkach użyteczności publicznej i grupy turystyczne zaczęły często przechodzić ulicą Przemyską.
Turyści odwiedzający latem Dom Studencki są mile zaskoczeni standardem pokoi. Często stwierdzają, że panuje tu dobra atmosfera, że w tym zabytkowym budynku spotykają się i przenikają tradycja z nowoczesnością, czuć tu klimat Kazimierza i krakowski pragmatyzm. Kilkukrotnie zdarzyło mi się już gościć ludzi, którzy będąc studentami mieszkali w Domu Studenckim, tutaj się poznali i z wielkim sentymentem mówią o tym miejscu. Pokazują gdzie były potańcówki, a gdzie sala do nauki, chwalą obecne udogodnienia. Genius loci jak widać ma swoje plany i sprzyja przede wszystkim młodym artystom, cicho pomagając w realizacji marzeń.
Bibliografia: Grzesiak K., Żydowski Dom Akademicki [w:] Miasto Kraków, cz.6, Kazimierz i Stradom, Judaica: Bożnice, Budowle Publiczne i Cmentarze, seria Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 4, red. Rejduch-Samkowa I., Samek J., Warszawa 1995; Zbroja B., Miasto Umarłych. Architektura publiczna Żydowskiej Gminy Wyznaniowej w Krakowie w latach 1868-1939, Kraków 2005; Żydowski Dom Akademicki [w:] Magiczny Kraków [online] 19.05.2009 [dostęp 19.12.2014]; Dokumentacja archiwalna znajdująca się w zasobach Akademii Muzycznej w Krakowie.